سندرم زخم مقعد منفرد
شيوع زخم ركتال در مردان و زنان يكسان است و ميتواند در هر سني ايجاد شود. اكثر افراد مبتلا به زخم ركتال ۵۰ سال و يا كمتر هستند، در حاليكه اين بيماري ۲۵ درصد از افراد بالاي ۶۰ سال را درگير ميكند. افراد مبتلا به اختلالات رواني خاص، مانند اختلال وسواسي ـ اجباري، در صورتيكه رفتارهاي نابههنجار توالت را ترك نكنند در معرض خطر بالاتر ابتلا به زخم ركتوم قرار ميگيرند. برخي بيماريهاي سيستميك مانند زخم دهان نيز ممكن است خطر ابتلا به زخم ركتوم را افزايش دهد.
علايم و نشانههاي ظاهري سندرم زخم مقعد عبارتند از:
- يبوست؛
- اسهال؛
- خونريزي از ركتوم؛
- زور زدن در هنگام دفع با وجود خروج مقدار كمي مدفوع؛
- گرفتگي عضلات شكم؛
- گرفتگي عضلاني دردناك مقعد؛
- درد يا احساس پري در لگن؛
- احساس دفع ناكامل مدفوع
- خروج ترشحات مخاطي راست روده؛
- بياختياري مدفوع؛
- درد مقعد
با اين حال، برخي از افراد مبتلا به سندرم زخم ركتوم منفرد ممكن است هيچ علايمي را تجربه نكنند و در حدود يك چهارم از تمام افراد مبتلا به زخم ركتوم بدون علامت هستند.
علت زخم مقعد منفرد
پزشكان معتقدند فشار يا آسيب به مقعد ممكن است باعث تشكيل زخم درون آن شود. نمونههايي از شرايطي كه ميتواند به راست روده آسيب برساند عبارتند از:
- يبوست يا مدفوع متراكم؛
- زور زدن در هنگام دفع مدفوع؛
- پرولاپس ركتوم (هنگامي بيرون زدن راست روده از مقعد ايجاد ميشود)؛
- انقباض و ناهماهنگي عضلات كف لگن (باعث كندي خونرساني به ركتوم ميشود)؛
- تلاش براي خروج دستي مدفوع متراكم؛
- نزديكي مقعدي؛
- درهم فرو رفتگي رودهها.
تشخيص زخم مقعد منفرد
قبل از ملاقات با متخصص بهتر است ليستي از علايمي را كه در مدت بروز مشكل هر چند بيربط، تجربه كرديد به همراه تغييرات اخير زندگي روزمره و استرسهاي محيطي، داروها و مكملهاي مصرفي خود يادداشت كنيد تا راحتتر بتوانيد پزشك خود را از مشكل خود آگاه سازيد. حتي ميتوانيد يك ليست ديگر از سؤالات خود تهيه كنيد تا با پاسخ داده شدن آنها كمي از شدت نگراني خود بكاهيد. اين سؤالات شامل:
علل احتمالي علايم من چه هستند؟
چه نوع آزمايشهايي نياز دارم؟
آيا اين بيماري موقت يا بلند مدت است؟
آيا درمان خاصي نياز دارد؟
گزينههاي درماني من چه مواردي هستند؟
من بيماريهاي ديگري نيز دارم، چگونه ميتوان اين شرايط را با هم بهتر مديريت كرد؟
آيا نياز به محدوديتهاي رژيم غذايي يا فعاليت وجود دارد؟
آيا يك جايگزين عمومي براي داروهاي تجويز شده من وجود دارد؟
آيا به ويزيتهاي پيگيري نياز دارم؟ اگر چنين است، هر چند وقت يك بار؟
به احتمال زياد پزشك نيز براي تشخيص بهتر مشكل سؤالاتي از شما ميپرسد كه در صورت آماده كردن پاسخهاي آن از قبل در اتلاف وقت صرفهجويي ميكنيد. اين سؤالات شامل:
اولين بار چه زماني علايم را تجربه كرديد؟
آيا نشانهها مداوم يا گاه به گاهي بوده است؟
علايم شما چگونه تشديد ميشوند؟
آيا شما به تازگي مشكل يبوست داشتهايد؟
آيا چيزي ميتواند علايم شما را بهبود دهد؟
سپس پزشك مربوطه با توجه به پاسخهايي كه از شما ميگيرد، آزمايش ها و روشهاي تشخيصي مورد نياز را درخواست ميكند كه تستهاي تشخيصي زخم مقعد عبارتند از:
- معاينهي انگشتي مقعد: پزشك با يك انگشت پوشيده شده با دستكش به آرامي درون مقعد فرد را لمس ميكند تا درد يا خونريزي ناحيهي خاص يا وجود يك تودهي برجسته يا سفت درون مقعد را تشخيص دهد؛
- سيگموئيدوسكوپي: در طول اين آزمون، پزشك يك لوله قابل انعطاف با يك لنز مجهز را از طريق مقعد وارد ميكند تا بتواند راست روده و قسمت از رودهي بزرگ را بررسي كند. اگر در اين حين يك ضايعه ديده شود، ميتواند يك نمونه از بافت (بيوپسي) براي آزمايش بردارد. ۵۷ درصد زخمهاي باز با اين روش رويت ميشوند؛
- سونوگرافي: سونوگرافي يك تكنيك تصويربرداري با كمك امواج صوتي براي ايجاد تصاوير است. پزشك ممكن است سونوگرافي را براي كمك به افتراق سندرم زخم مقعد از شرايط ديگر توصيه كند؛
- دفكوگرافي: يك روش تشخيص اصلاح شده است كه در آن ابتدا يك خمير نرم باريمي را وارد مقعد كرده سپس هنگام دفع آن، اجابت مزاج فرد تحت عكسبرداري با اشعه ايكس قرار ميگيرد تا پرولاپس احتمالي يا مشكلات عملكرد و ناهماهنگي عضلات را نشان دهد.
درمان زخم مقعد منفرد
افرادي كه به اشتباه به زور زدن هنگام دفع مدفوع عادت كردهاند نيز بايد با يادگيري شل كردن عضلات كف لگن حين اجابت مزاج اين عادت غلط خود را ترك كنند. پزشك ميتواند با تكنيكهاي خاصي روش صحيح كنترل عضلات مقعدي را آموزش دهد.
در صورت وخيمتر بودن مشكل، ممكن است داروها و روشهاي درماني خاصي مانند استروئيد موضعي، تنقيه، سولفاسالازين و سم بوتولينوم (بوتاكس) به كاهش علايم سندرم زخم مقعد كمك كند. با اين حال، اين درمان براي همه اثردهي مثبت ندارد و برخي از آنها هنوز درمان تجربي در نظر گرفته ميشود.
وقتي چارهاي جز جراحي و برداشتن زخم باقي نميماند پزشك با كمك دو روش متفاوت اين كار را انجام ميدهد كه عبارت است از:
- جراحي پرولاپس ركتوم: در صورت وجود بيرونزدگي راستروده از مقعد پزشك با كمك ركتوسكوپي جراحي را انجام ميدهد و بخش بيرونزده و درحال آسيب را حذف يا ترميم ميكند.
- جراحي زخم: ممكن است فقط ناحيهي زخم ايجاد شده در ركتوم را برداشته و محل آن را ترميم كند. با اين حال ممكن است پس از جراحي زخم مقعد عود كند.
- جراحي براي برداشتن مقعد: جراحي برداشتن راست روده يك گزينهي درماني براي افرادي است كه داراي علايم و نشانههاي شديد هستند كه از درمانهاي ديگر نتيجه نگرفتهاند. جراح ممكن است مسير روده بزرگ را به شكم باز كند (كولوستومي) و آن را به يك كيسه جمعآوري مدفوع وصل كند.
عوارض ناشي از جراحي زخم ركتوم ممكن است شامل خونريزي بيش از حد ركتوم، اختلال شديد عملكرد روده، تشكيل آبسه، تشكيل سوراخ در ديوارهي روده در زير زخم و عفونت جراحي باشد. درمانهاي خود مراقبتي، محدوديت در زندگي و فعاليت روزانهي فرد ايجاد نخواهد كرد اما در صورت جراحي زخم مقعد ممكن است فرد مجبور به ترك كارهاي سنگين فيزيكي تا بهبودي كامل شود و در صورت بازگشت به محل كار بايد دسترسي آسان به امكانات سرويس بهداشتي در صورت كولوستومي داشته باشد.
زخم شقاق مقعد
گاهي اوقات ترك ناشي از شقاق مقعد در مراحل ابتدايي ايجاد نسبتاً جزئي است و قبل از عمقي شدن و درگير كردن لايههاي زيرين ديوارهي مقعد خود به خود با طي چند هفته رعايت اصول بهداشتي و تغذيهاي بهبود مييابد. اما در برخي از موارد، بيماري به تدريج بدتر خواهد شد و نه تنها با تهاجم به عمق لايههاي زيرين آسيب بيشتري به بافت پوششي مقعد ميرساند، بلكه با ايجاد گرفتگي دردناك در اسفنكتر مقعد منجر به كاهش جريان خون (ايسكمي) به منطقه آسيب ديده خواهد شد. كم شدن جريان خون در زخم ايجاد شده ميتواند بهبود آن را به تأخير بياندازد.
با پيشرفت بيماري شقاق مقعد و مزمن شدن آن اوضاع كمي بدتر خواهد شد. زيرا بيمار وارد يك سيكل معيوب خواهد شد، بدين صورت كه از ترس درد شديد هنگام عبور مدفوع از روي زخم، از رفتن به دستشويي خودداري ميكند و با به تأخير انداختن اجابت مزاج خود باعث تشديد يبوست ميشود. هر بار عبور مدفوع سفت از روي زخم مقعد آن را خراشيده و بدتر خواهد كرد.
شقاق مقعد با احتمال بيشتري در افراد جوان و ميانسال و هر دو جنس رخ ميدهد. زناني كه سابقهي زايمان طبيعي داشتهاند به دليل زور زدن بيش از حد در زايمانهاي سخت، بيشتر در معرض خطر ابتلا به زخم شقاق مقعد هستند. به دلايل ناشناخته، شقاق مقعد در طول دوره شيرخوارگي رايج است و در حدود ۸۰ درصد از نوزادان در طول سال اول زندگي رخ ميدهد. افراد مسن نيز مستعد ابتلا به شقاق مقعد به دليل كاهش جريان خون به منطقه آنوركتال و مقعدي است. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقالهي بيماري شقاق يا فيشر مقعدي چيست؟.
علت زخم شقاق مقعد
شقاق مقعد همچنين ممكن است با رژيم غذايي كم فيبر از طريق تشديد يبوست، اختلالات فيزيكي (هيپرتروفي) در اسفنكتر مقعد داخلي و مقاربت جنسي مقعدي مرتبط باشد. همچنين وارد كردن هر جسم خارجي درون مقعد هم ميتواند باعث ايجاد شكاف و زخم در آن شود.
حدود ۹۰ درصد از شقاقهاي مقعدي در قسمت عقبي ديوارهي مقعد و درست در خط وسط آن از دريچهي مقعد به سمت كانال ايجاد ميشوند. پارگي ديوارهي جلويي مقعد در زنان شايعتر است و معمولاً ده درصد شكافهاي جلويي در آنها به دليل زايمان رخ ميدهد. اين آمار در حالي است كه شيوع شقاق ديواره جلويي در مردان تنها يك در صد ميباشد. حدود دو درصد از تمام موارد شقاق مقعدي در ديوارهي قدامي و خلفي در طول خط وسط كانال مقعد با هم رخ ميدهد. هنگامي كه زخم مقعد از الگوي خط مستقيم پيروي نكند ممكن است يك علت زمينهاي مانند بيماري مسري جنسي مطرح شود. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقالهي علل بيماري شقاق يا فيشر مقعد.
تشخيص زخم شقاق مقعد
گاهي براي تشخيص زخم شقاق مقعد نياز به استفاده از وسايلي مانند آنوسكوپ است. تست هاي آزمايشگاهي معمولاً براي زخم شقاق مقعد معمولي در خط وسط كانال مقعد لازم نيست. شكافهاي غير معمول با اشكال عجيب و غريب و خارج از خط وسط نياز به علتسنجي دقيقتر با كمك انواع آزمايشهاي باليني ويروس نقص ايمني اكتسابي، عفونت، آلودگي مدفوعي و سرطان دارد. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقالهي معاينه و تشخيص بيماري شقاق يا فيشر مقعد.
درمان زخم شقاق مقعد
وقتي درمانهاي دارويي نتيجهبخش نباشد پزشك چارهاي جز انجام جراحيهايي تهاجمي به منظور برداشت زخم يا برداشت قسمتي از عضلهي دريچهاي مقعد نخواهد داشت. البته در كنار درمان علامتي نبايد درمان علل زمينهاي شقاق مقعد را ناديده گرفت. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقالههاي مرتبط با درمان بيماري شقاق يا فيشر مقعد.
زخم سيفليس مقعد
زخم سيفليس بدون درد است و براي اولين بار ممكن است با زخم ناشي از فرو رفتن مو در پوست يا يك خراش سطحي ناخن اشتباه شود. با ظاهر شدن بثورات بدون خارش بر روي كف دست و پاها و ساير نقاط بدن در مرحلهي دوم سيفليس ميتوان به علت زخم مقعدي ايجاد شده در مرحلهي اول بيماري شك كرد. سيفليس همچنين ميتواند بر چشم تأثير بگذارد و حتي منجر به كوري دائمي فرد شود كه سيفليس چشم نام دارد. زنان بارداري كه به زخمهاي سيفليسي از جمله مقعدي مبتلا هستند، آگاه باشند كه احتمال انتقال بيماري به فرزندشان حين زايمان وجود دارد. هر چند اين بيماري طي بارداري نيز اثرات نامطلوبي چون كاهش وزنگيري جنين و حتي مردهزايي در پي خواهد شد.
سير بيماري زخم سيفليس مقعد
در طول مرحله دوم ممكن است فرد در ناحيهي زخم مقعدي خود احساس خارش كند. اين مرحله معمولاً با ايجاد يك يا چند لكهي قهوهاي و قرمز بر روي كف دست يا كف پا آغاز ميشود. گاهياوقات لكهها آنقدر كمرنگ و محدود هستند كه فرد متوجه وجود آنها نخواهد شد. بروز تب، تورم غدد لنفاوي، گلودرد، ريزش موي ناحيه زهار، سردرد، كاهش وزن، درد عضلاني و خستگي از ديگر علايم بيماري در اين مرحله است كه معمولاً بدون درمان مناسب و به صورت علامتي سپري خواهد شد.
از اين پس مرحلهي نهفته بيماري سيفليس آغاز خواهد شد و فرد بدون هيچ نشانه و علايمي از بيماري مخفي درون بدن خود، ساليان سال بدون مشكل زندگي خواهد كرد. پس از ۱۰ تا ۳۰ سال نهفتگي، بيماري خود را با شديدترين عارضههاي ممكن مانند ناهماهنگي حركات عضلاني، بيحسي، فلج شدگي برخي اندامها، كوري و اختلال رواني بروز ميدهد كه ميتواند در نهايت منجر به مرگ بيمار شود.
به همين سادگي ناديده گرفتن يك زخم كوچك در مقعد و نواحي ديگر (آلت تناسلي و دهان) ميتواند جان فرد را به خطر اندازد. در حاليكه اين بيماري به راحتي در مراحل ابتدايي با كمي توجه به خود و انجام يك آزمايش خون ساده قابل تشخيص و درمان است.
تشخيص و درمان زخم سيفليس مقعد
براي از بين بردن زخم ناشي از سيفليس بايد عامل به وجود آورندهي يعني باكتري ترپونما پالاديوم را از بين برد. هيچ روش و داروي خانگي مؤثر براي درمان اين بيماري وجود ندارد. درمان اين بيماري در مراحل اوليه آسان خواهد بود. تجويز آنتيبيوتيكي قوي از جمله پنيسيلين ميتواند با كشتن باكتري سيفليس از آسيبهاي بيشتر آن جلوگيري كرده و بيماري را سركوب كند.
گزينههاي درماني ديگر براي افراد غيربارداري كه به پنيسيلين حساسيت دارند شامل داكسيسايكلين، تتراسايكلين و به طور بالقوه سفترياكسون است. افراد در حين درمان و تا بهبودي كامل زخم سيفليس خود بايد از تماس جنسي با شركاي جديد و قبلي بپرهيزند. براي اطمينان از سلامت شريك جنسي فرد مبتلا، تست آزمايشگاهي براي او نيز درخواست ميشود تا هر دو با هم تحت درمان قرار گيرند. همچنين انجام آزمايشهاي پيگيري براي تأييد از بين رفتن كامل بيماري و درمان مؤثر بيمار نيز لازم است.
با وجود اينكه بيماري سيفليس و زخم مقعد ناشي از آن عود نميكند اما يك بار ابتلا به آن و درمان صورت گرفته نميتواند فرد را از ابتلاي مجدد به بيماري مصون كند. با هر بار قرار گرفتن در معرض عامل سيفيليس و روابط جنسي حفاظت نشده احتمال ابتلاي مجدد به آن وجود دارد.
تنها راه جلوگيري از ابتلا به سيفليس و زخم ناشي از آن رعايت نكاتي در رفتار جنسي است. افراد فعال از نظر جنسي حتماً بايد اين توصيهها را در روابط جنسي خود براي كاهش احتمال ابتلا به سيفليس در نظر بگيرند شامل:
- برقراري رابطهي جنسي با فردي كه از مبتلا نبودن او به بيماريهاي مقاربتي با تست آزمايشگاهي مطمئن هستند؛
- استفاده از كاندوم حين رابطهي جنسي هر چند كاندوم ساير نقاط داراي زخم سيفيليس مانند مقعد را پوشش نميدهد.
در نظر داشته باشيد با شستن آلت تناسلي، ادرار كردن و دوش واژينال پس از رابطه جنسي با فرد آلوده نميتوان از ابتلا به بيماري پيشگيري كرد.