علائم و درمان شقاق

 حدود 90% موارد شقاق در خط وسط و پشت آنوس ايجاد ميشوند. بقيه موارد در خط وسط و قدام آنوس ديده ميشوند. كمتر از 1% موارد نيز دو طرفه هستند. علت شايع بودن شقاق در خلف را خونرساني ضعيف تر اين ناحيه نسبت به ناحيه قدامي و كاهش انعطاف پذيري بدليل استخواني بودن آن مي دانند. اگر يك شقاق مزمن در نواحي غير از خط وسط ديده شود مي تواند نشانه بيماريهاي ديگري همچون كرون، ايدز، سيفليس، سل و يا لوسمي باشد.

شقاق نام عربي و فيشر نام انگليسي آن و ترك يا چاك خوردگي نام فارسي آن ميباشد كه در واقع همان زخم شدن لبه داخلي مقعد مي باشد .

 از علل مهم آن عبارتند از : خروج سخت مدفوع خشك ، عدم مصرف فيبر و آب كافي ، مصرف بعضي از داروها ، يبوست ، زور زدن در هنگام دفع مدفوع ، وجود استرس ،و ...

 علائم فيشر : درد و يا سوزش و گاهي مختصري خونريزي در حين و گاهي بعد از اجابت مزاج ، كه اين درد و يا سوزش ممكنست تا بعد از اجابت مزاج نيز مدتي طول بكشد.

شقاق مقعد يك پارگي يا زخم سطحي( tear) در ناحيه آنودرم (پوشش سلولي مقعد) است. اين زخم خطي، بصورت طولي در فاصله خط دندانه اي و پوست قرار دارد و چون اين ناحيه گيرنده هاي حسي بسيار زيادي دارد، يك وضعيت فوق العاده دردناك ايجاد مي كند .

 علت ايجاد شقاق، تروماي ناشي از عبور مدفوع سفت و يا اسهال طولاني مي باشد. همچنين مواردي مانند زايمان، سابقه جراحي مقعد و مصرف نابجاي ملين ها نيز جزء علل اين بيماري ذكر  شده اند. شقاق به دو گروه حاد و مزمن تقسيم ميشود.شقاق طي 12 هفته اولي كه ايجاد ميشود از نوع حاد محسوب مي گردد. شقاق حاد سبب اسپاسم اسفنكتر داخلي مقعد مي گردد كه خود منجر به افزايش درد، گسترش پارگي و كاهش خونرساني به آنودرم ميشود. اين چرخه درد، اسپاسم و ايسكمي سبب عدم بهبودي زخم شده و شقاق مزمن بوجود مي آيد.

 حدود 90% موارد شقاق در خط وسط و پشت آنوس ايجاد ميشوند. بقيه موارد در خط وسط و قدام آنوس ديده ميشوند. كمتر از 1% موارد نيز دو طرفه هستند. علت شايع بودن شقاق در خلف را خونرساني ضعيف تر اين ناحيه نسبت به ناحيه قدامي و كاهش انعطاف پذيري بدليل استخواني بودن آن مي دانند. اگر يك شقاق مزمن در نواحي غير از خط وسط ديده شود مي تواند نشانه بيماريهاي ديگري همچون كرون، ايدز، سيفليس، سل و يا لوسمي باشد.

 علائم و نشانه هاي شقاق مقعدي

علامت شاخص شقاق مقعد، درد شديد و خونريزي، موقع اجابت مزاج است. خونريزي معمولاً روشن بوده و بصورت رگه اي روي مدفوع ديده ميشود. گاهي بيمار تا ساعتها بعد از اجابت مزاج از درد و اسپاسم مقعد رنج مي برد. در معاينه فيزيكي، با كنار زدن دو طرف باسن ممكن است، شقاق ديده شود اما اگر ديده نشد، دليل عدم وجود اين بيماري نمي باشد. معمولاً درد بيمار، آنقدر شديد است كه امكان معاينه انگشتي ركتوم و يا ركتوسكوپي وجود ندارد. در صورتيكه شكي در مورد تشخيص وجود دارد و يا احتمال بيماريهاي ديگر مانند آبسه پري آنال وجود دارد بهتر است بيمار زير بيهوشي معاينه شود.

 شقاق حاد خود را بصورت يك زخم خطي نشان مي دهد. اما شقاق مزمن زخم وسيعتري است كه لبه هاي برجسته دارد و فيبرهاي سفيد عضله اسفنكتر داخلي در كف آن ديده ميشود. اغلب در سمت خارجي اين زخم يك منگوله پوستي( Skin tag) و در سمت داخلي آن يك پاپيلاي مقعدي هيپرتروفيه( sentinel pile) يا زائده نگهبان ديده ميشود.

انواع زخم فيشر :

فيشر به دو صورت حاد و مزمن وجود دارد ، فيشر حاد ، زماني است كه از زمان بوجود آمدن ،تا بهبودي ، 8 هفته طول بكشد.در صورتيكه بهبودي زخم از 8 هفته طولاني تر شود ،آنگاه زخم وارد مرحله مزمن خواهد شد ، از علل مزمن شدن فيشر ميتوان به عدم مصرف فيبر و ملين  كافي ، بوجود آمدن التهاب و اسپاسم (انقباض شديد ) و در دريچه داخلي مقعد و بدنبال آن كاهش شديد خونرساني به محل فيشر(زخم) ، كه اين خود باعث بدتر شدن وعميقتر شدن  زخم فيشر خواهد شد .

در فيشر مزمن ، دو لبه زخم بهم ميرسند ولي بعلت عدم خونرساني مناسب  ، ايندو لبه بهم جوش نخواهند خورد وگاهي يك زائده گوشتي بنام زائده نگهبان در ابتداي آن بصورت واكنشي بوجود خواهد آمد .

درمان هاي فيشر عبارتند از :

1- درمان داروئي

2- درمان با بوتاكس

3- درمان با جراحي

-درمان با كرمها وانواع روشهاي داروئي  در فيشر هاي مزمن بي تاثير و صرفاً باعث مختصري تسكين خواهند شد كه اين مسئله خود باعث دير مراجعه كردن بيمار و مزمن تر و پر عارضه تر شدن وضعيت بيمار خواهد شد.

درمان هاي پزشكي فيشر( شقاق ) :

1- درمان با بوتاكس در عضله اسفنكتر داخلي مقعد كه بطور كاملاً سرپائي انجام مي گيرد، باعث رفع اسپاسم (اسپاسم اسفنكتر داخلي اصلي ترين عامل بهبود نيافتن فيشر يا همان شقاق ميباشد)  و بهبود خونرساني و ترميم زخم فيشر بطور اساسي خواهد شد و تاثيرو موفقيت درماني اين روش با اقدامات تكميلي  به 100% ميرسد .

ضمناً اين روش درمان با بوتاكس براي شقاق (فيشر) در تمامي كتب مرجع پزشكي از جمله كتاب شوارتز و همچنين كتاب كورمن corman كه مرجع اصلي پزشكان متخصص و فوق تخصص ميباشد دقيقاً  و به تفضيل توضيح داده شده است.

2- در روش جراحي بخشي از عضله اسفنكتر داخلي مقعد بايستي بريده شود ( اسفنكتروتومي ) كه همين مسئله خود باعث 50-10% عوارضي همچون بي اختياري گاز و مدفوع  خواهد شد  .

نتيجه كلي :

درمان با بوتاكس يك روش انــقــلابــي ، آسان ومعـجـزه درمان فيشر ( شقاق ) بوده كه فقط در يك مرحله انجام ميگردد.اين روش بطور سرپايي انجام شده وهيچ گونه بستري واستراحتي نياز نداشته و فرد ميتواند بلافاصله به محل كار خود بر گردد.در اين روش هيچگونه عوارضي همچون بي اختياري باد ومايع مدفوعي كه  در روش جراحي ممكنست بروز نمايد ،هرگز ديده نخواهد شد لذا  امروزه در سراسر جهان بخصوص در آمريكا و اروپا  اين روش ، بعنوان خــط اول درمان فـيـشـر(شـقـاق)  ميـبـــاشــد . زيرا يك روش ،كاملاً سرپايي ، سريع ، ارزانتر و بدون هيچ گونه عارضه اي ميباشد  .

منبع: درمان شقاق