علل خون در مدفوع

وجود خون در مدفوع يا خونريزي‌هاي واضح از ناحيه مقعد دلايل زيادي دارد و خوشبختانه در بيشتر موارد هم بررسي‌هاي پزشكي نشان مي‌دهد خطرناك نيستند و راحت با دارو يا جراحي برطرف مي‌شوند ولي اهميت تشخيص علت دقيق خونريزي آنقدر مهم است كه به هيچ وجه نبايد مراجعه به مطب پزشك را حتي يك روز هم به تعويق انداخت.

دكتر سيدرضا فاطمي، فوق‌تخصص بيماري‌هاي گوارش و كبد در هفته نامه سلامت نوشت: همه خونريزي‌هاي دستگاه گوارش تحتاني در اثر بيماري‌هاي ساده‌اي مانند بواسير يا شقاق مقعد اتفاق نمي‌افتند و شايد نشانه‌اي از وجود سلول‌هاي سرطاني باشند...


وقتي وجود خون در مدفوع با شكايت بيمار يا انجام آزمايش مسجل مي‌شود؛ چند گزينه مقابل پزشك قرار مي‌گيرد: خونريزي حاد است يا مزمن؟ علائم توام با آن كدام‌اند؟ خون خارج‌شده از روده چه مشخصاتي دارد؟

وجود خون در مدفوع يا خونريزي‌هاي واضح از ناحيه مقعد دلايل زيادي دارد و خوشبختانه در بيشتر موارد هم بررسي‌هاي پزشكي نشان مي‌دهد خطرناك نيستند و راحت با دارو يا جراحي برطرف مي‌شوند ولي اهميت تشخيص علت دقيق خونريزي آنقدر مهم است كه به هيچ وجه نبايد مراجعه به مطب پزشك را حتي يك روز هم به تعويق انداخت.

دكتر سيدرضا فاطمي، فوق‌تخصص بيماري‌هاي گوارش و كبد در هفته نامه سلامت نوشت: همه خونريزي‌هاي دستگاه گوارش تحتاني در اثر بيماري‌هاي ساده‌اي مانند بواسير يا شقاق مقعد اتفاق نمي‌افتند و شايد نشانه‌اي از وجود سلول‌هاي سرطاني باشند...


وقتي وجود خون در مدفوع با شكايت بيمار يا انجام آزمايش مسجل مي‌شود؛ چند گزينه مقابل پزشك قرار مي‌گيرد: خونريزي حاد است يا مزمن؟ علائم توام با آن كدام‌اند؟ خون خارج‌شده از روده چه مشخصاتي دارد؟

خونريزي حاد يا مزمن: نوع حاد تهديدكننده حيات بيمار است و با حجم زياد و اختلال در ثبات علائم حياتي نمايان مي‌شود ولي نوع مخفي بي‌سر و صداست و ديده نمي‌شود.

خونريزي قرمز يا تيره: روشن‌بودن يا تيره‌بودن خون (دفع خون سياه: ملنا) مكان احتمالي ضايعه را نشان مي‌دهد. خونريزي قسمت فوقاني روده بزرگ يا حتي روده كوچك، تيره (تغيير رنگ گلبول‌هاي قرمز) و خونريزي نواحي انتهايي مانند راست روده و مقعد به رنگ روشن هستند.

علائم همراه با خونريزي: گاهي خونريزي اصلا مشهود نيست و بيمار فقط با درد مداوم و منتشر شكم، خستگي، كسالت و حتي علائم كم‌خوني مانند لرزش، ضعف، رنگ‌پريدگي و... به پزشك مراجعه مي‌كند.

خونريزي ناشي از ضايعات خوش‌خيم 

هموروئيد يا بواسير، شقاق مقعد، زخم منفرد ناحيه راست‌روده، ديورتيكول و آنژيو ديسپلازي از رايج‌ترين علل خونريزي‌هاي خوش‌خيم محسوب مي‌شوند:

هموروئيد يا بواسير: در اطراف مقعد كلاف‌هاي عروقي قرار دارند كه به‌طور فيزيولوژيك به مكانيسم دفع كمك مي‌كنند. گاهي به دلايل ارثي يا افزايش فشار شكمي ناشي از يبوست كه دفع مدفوع را دشوار مي‌كند؛ عملكرد كلاف عروقي دچار تغيير و به‌تدريج قوام كلافه‌ها شل مي‌شود. در اين حالت عروق متورم و داخل مقعد برجسته و با هر فشاري خونريزي ايجاد مي‌شود. مشخصه اصلي خونريزي از مقعد؛ روشن، بي‌درد و كم‌حجم بودن آن است.

شقاق مقعد: برخلاف بواسير، اين بيماران از درد شديد و خونريزي از مقعد شكايت مي‌كنند. ايجاد شكاف‌ها، ناشي از بد كار كردن روده بزرگ و يبوست شديد است. شقاق مقعد هميشه به دليل يبوست رخ نمي‌دهد و بيمار بايد معاينه و درمان با توجه به علت بيماري آغاز شود.

زخم منفرد ناحيه راست روده: اين زخم معمولا در اثر يبوست به‌ وجود مي‌آيد و با برخورد مدفوع سفت بدتر مي‌شود ولي ضايعه مهمي كه اين زخم را پديد مي‌آورد، پرولاپس داخلي روده يا افتادگي‌هاي مخاطي داخل راست روده است. برخي تومورهاي اوليه در راست روده ممكن است ظاهري مشابه زخم‌هاي سطحي منفرد داشته باشند كه پزشك بايد آنها را از هم افتراق دهد. بيشتر مبتلايان جوان هستند و در بررسي كولونوسكوپي زخمي منفرد در 8 تا 10 سانتي‌متري مقعد مشاهده مي‌شود. تنها علامت بيماري هم دفع خون است.

ديورتيكول: كيسه‌هاي مخاطي هستند كه به داخل روده بيرون‌زدگي پيدا مي‌كنند و وقتي از طريق كولونوسكوپي روده به آنها نگاه مي‌كنيم، به صورت فرورفتگي‌هاي انگشتي‌شكل در لايه زيرين نفوذ كرده‌اند و چون عروق سطحي را با خود به داخل مي‌برند، به شكل فتق درمي‌آيد و با كوچك‌ترين فشار روده‌اي خونريزي مي‌كنند. دفع خون مي‌تواند روشن، واضح يا به‌صورت مخفي باشد. ديورتيكول علاوه بر خونريزي، درد و التهاب هم ايجاد مي‌كند كه در اين مواقع انجام جراحي ضروري است.

آنژيو ديسپلازي: در اين اختلال، عروق وريدي روده بزرگ تغيير شكل مي‌دهند. بيماري بيشتر مختص افراد ميانسال است. عروق تغيير شكل‌يافته، شكننده‌اند و در برخورد با مدفوع سفت دچار خونريزي مي‌شوند.



خونريزي ناشي از ضايعات بدخيم

پوليپ‌ها و تومورهاي بدخيم روده بزرگ از رايج‌ترين علل خونريزي‌هاي بدخيم محسوب مي‌شوند:

پوليپ‌ها: خونريزي در پوليپ‌ها را مي‌توان در گروه ضايعات پيش‌بدخيم قرار داد. اين برجستگي‌هاي انگشتي از تكثير سلول‌هاي مخاطي به‌وجود مي‌آيند. اندازه و شكل‌هاي مختلف دارند و پيش‌زمينه سرطان روده بزرگ‌اند. حدود 30 درصد افراد تا 50 سالگي و 50 درصد تا 70 سالگي دچار پوليپ روده مي‌شوند. البته همه پوليپ‌ها در آينده به توده‌هاي بدخيم تبديل نمي‌شوند و حتما بايد نوع پوليپ مشخص شود.

تومور بدخيم روده بزرگ: بيشتر اوقات در مراحل پيشرفته بيماري كشف مي‌شوند. ضايعاتي كه در طرف چپ روده هستند، خون قرمز روشن دفع مي‌كنند كه با درد يا بدون درد است (تومورهايي كه به مقعد نزديك‌ترند درد بيشتري دارند). ضايعاتي كه در نواحي فوقاني روده بزرگ‌اند، دردهاي منتشر شكمي و خونريزي تيره يا مخفي ايجاد مي‌كنند كه به‌صورت كم‌خوني و فقر آهن خود را نشان مي‌دهند. كم‌خوني هم با ضعف، سياهي‌رفتن چشم، بي‌حالي و كسالت همراه است. دردهاي ادامه‌دار، تغيير در اجابت مزاج، تغيير در قطر مدفوع به‌خصوص در افراد بالاتر از 50-40 سال از علائم هشداردهنده و نيازمند بررسي‌هاي فوري است.