مقعد يكي از اعضاي مهم بدن است كه در عمل اجابت مزاج و دفع مدفوع نقش به سزايي دارد. مقعد نيز همانند ساير اعضاي بدن نه تنها دچار يك بيماري بلكه چندين بيماري خواهد شد. مقعد داراي سلول‌ و بافت‌هايي با مكانيزم اثر متفاوت است كه اختلال در هر يك از آن‌ها مي‌تواند بيماري‌هاي متفاوتي را در فرد ايجاد كند.
هر يك از اختلالات مقعدي علي رغم علايم منحصر به فرد خود ممكن است نشانه‌هاي مشتركي را بروز دهند كه گاهي منجر به خطاي پزشكي خواهد شد. براي تشخيص بهتر بيماري‌هاي مقعدي نياز به استفاده از انواع تست‌ها و آزمايش‌هايي است كه مخصوص مشاهده و بررسي اين ناحيه و ساير قسمت‌هاي دستگاه گوارش تحتاني تعبيه شده‌اند. در برخي از موارد، علايمي مانند درد، خارش، سوزش، خونريزي يا تورم قابل توجه اين ناحيه مي‌تواند بر شيوه‌ي زندگي بيمار تأثير بگذارد. با وجود اين ‌كه اكثر بيماري‌هاي مقعدي خوش‌خيم هستند، اما يك ارزيابي دقيق از لحاظ رد سرطان مقعد و اختلالات جدي حائز اهميت است.
بعضي از انسان‌ها به دليل شرم و خجالت، از مطرح كردن مشكلات مقعدي خود با پزشك و اعضاي خانواده خودداري مي‌كنند و با به تأخير انداختن روند پيگيري و بررسي اختلال ايجاد شده، فقط درمان خود را سخت‌تر خواهند كرد. از طرفي هم ممكن است نشانه‌ها خبر از مشكلات جدي مقعدي مانند سرطان مقعد بدهند كه در آن صورت هر لحظه تعلل مي‌تواند جان فرد را به خطر بياندازد. بنابراين توجه به نشانه‌ها و اجتناب از ناديده گرفتن آن‌ها در بيماري‌هاي مقعدي بسيار مهم است. پزشك پس از گرفتن يك شرح حال دقيق از سوابق دارويي و بيماري فرد مراجعه كننده به مشاهده ناحيه‌ي مقعد با چشم و سپس معاينه‌هاي ديگر بسته به نوع بيماري‌اي كه حدس مي‌زند، مي‌پردازد شامل

 

• معاينه انگشتي: در اين معاينه پزشك با دست دستكش پوشيده و آغشته به ژل لغزنده، با كمك يك انگشت درون مقعد را معاينه مي‌كند. او در معاينه‌ي خود عامل به وجود آورنده‌ي علايم بيمار را جست‌وجو مي‌كند
• آنوسكوپي: يك روش تشخيصي است كه در آن با استفاده از ابزار لوله‌اي كوچك چند اينچ آخر راست روده و كانال مقعد را بررسي مي‌كنند
• سيگموئيدوسكوپي انعطاف پذير: روشي است كه در آن با كمك يك ابزار لوله‌ي كوچك مجهز به دوربين فيلمبرداري قسمت‌هايي از روده بزرگ را مشاهده مي‌كنند
• كولونوسكوپي: روش ديگري است شبيه سيگموئيدوسكوپي كه با كمك آن كل روده بزرگ را مشاهده مي‌كنند ولي معمولاً نياز به اقدامات قبلي آمادگي روده و گاهي استفاده از آرام‌بخش حين انجام دارد
• بيوپسي: نمونه‌برداري از بافت يا ضايعات كه به منظور بررسي ميكروسكوپي آن انجام مي‌شود
• سونوگرافي يا MRI: انواعي از روش‌هاي تصويربرداري غير تهاجمي هستند كه ساختار و عملكرد كانال مقعد و عضلات اسفنكتر مقعد را نشان مي‌دهند
• دفكوگرافي: روشي براي بررسي عملكرد روده‌اي و عضلات مقعدي هنگام عمل دفع است كه با كمك تصويربرداري اشعه ايكس و باريم انما انجام مي‌شود

پس از تشخيص نوع بيماري مقعدي پزشك درمان بيمار را آغاز مي‌كند. بسياري از اختلالات مقعدي بدون عمل جراحي قابل درمان هستند. در ادامه به صورت مختصر به تفسير هر يك از اين اختلالت مي‌پردازيم

به طور كلي سرطان مقعد نادر است اما به دليل مخاطراتي كه تشخيص ديرهنگام آن در زندگي فرد ايجاد خواهد كرد بسيار مهم است. سرطان مقعد سالانه در حدود ۸۰۰۰ نفر را در ايالات متحده درگير مي‌كند و باعث بيش از ۱۰۰۰ مورد مرگ و مير مي‌شود. شيوع سرطان مقعد در زنان تقريباً دو برابر مردان است. علت قطعي سرطان مقعد نامشخص است، اما يكي از مهم‌ترين عوامل خطر سرطان مقعد مربوط به يكي از انواع ويروس زگيل است كه جزء بيماري‌هاي منتقله از راه جنسي محسوب مي‌شود. ابتلا به فيستول مزمن، سابقه پرتودرماني بر روي پوست مقعد و لنفوگرانولوما ونروم نيز از ديگر عوامل تهديد كننده است.
بر خلاف سرطان راست‌روده كه بيشتر از نوع آدنوكارسينوماست، شايع‌ترين نوع سرطان مقعدي را كارسينوم سلول سنگفرشي تشكيل مي‌دهد. البته احتمال گسترش سرطان مقعد در سلول‌هاي پوست اطراف آن نيز وجود دارد.
خونريزي حين اجابت مزاج، درد و گاهي خارش اطراف مقعد از نشانه‌هاي بارز اين بيماري مهلك است. حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلا به سرطان مقعد هيچ نشانه‌اي ندارند كه در اين افراد، سرطان تنها در طول يك معاينه معمولي كشف مي‌شود.
براي تشخيص سرطان مقعد، پزشك ابتدا پوست اطراف مقعد و هر گونه تغيير ظاهري آن را بررسي مي‌كند. سپس با يك دست دستكش پوشيده داخل مقعد و قسمت پاييني ركتوم را از نظر وجود هر برجستگي يا مسئله‌ي غير عادي كنترل مي‌كند. براي بررسي بيشتر از وسيله‌اي به نام آنوسكوپ كمك مي‌گيرد تا قسمت پاييني ركتوم را ببيند. نمونه‌برداري از بافت و‌ بيوپسي به منظور بررسي بيشتر و تشخيص قطعي آن انجام مي‌شود. درمان آن ممكن است فقط جراحي، تركيبي از پرتودرماني و شيمي‌درماني يا پرتودرماني و جراحي باشد. در اغلب موارد جراحي به تنهايي درمان رضايت بخشي است، اگر چه پزشك بايد مراقب باشد تا آسيبي به حلقه‌ي عضلاني دريچه‌ي مقعد كه مدفوع را درون كانال نگه مي‌دارد، نزند. ايجاد اختلال در عملكرد اسفنكتر مقعدي منجر به عارضعه‌ي ناراحت‌كننده بي‌اختياري گاز و مدفوع خواهد شد. درمان‌هاي تركيبي نيز اثربخشي فراواني دارد و مي‌تواند بقاي بيش از ۷۰ درصد موارد را تا پنج سال تضمين كند. درمان اين بيماران هميشه نياز به پيگيري دارد تا در صورت عود يا متاستاز پزشكان بتوانند به سرعت وارد عمل شوند. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ي سرطان مقعد

شقاق مقعد پارگي يا زخم در مخاط درون يا پوست خروجي مقعد است كه ممكن است توسط يك آسيب ناشي از اجابت مزاج مشكل يا مدفوع سفت و بزرگ و حتي اسهال شديد و آبكي ايجاد شود. در يك حالت غير متداول هم مي‌تواند در پي رابطه‌ي جنسي مقعدي خشن ايجاد ‌شود. با گرفتگي عضلاني اسفنكتر مقعد خونرساني به زخم و شكاف ايجاد شده كمتر شده و بهبود آن را به تأخير مي‌اندازد.
ترك مقعدي باعث درد تيز و خونريزي در حين يا مدت كوتاهي پس از اجابت مزاج مي‌شود. درد براي چند دقيقه تا چند ساعت طول مي‌كشد و سپس تا اجابت مزاج بعدي فروكش مي‌كند. پزشك مي‌تواند با مشاهده و معاينه‌ي آرام مقعد پارگي ناشي از شقاق را بررسي كند. در موارد نادر، شقاق مقعد ممكن است نشانه‌اي از يك اختلال مانند بيماري التهابي روده (IBD)، بيماري آميزشي (STD) يا سرطان باشد. براي تشخيص اين بيماري‌ها انجام تست‌هاي تكميلي مانند كولونوسكوپي تحت بي‌هوشي نياز است.
مصرف مكمل‌هاي نرم‌كننده مدفوع يا پسيليوم با افزايش فيبر رژيم غذايي مي‌تواند يبوست و اجابت مزاج مشكل بيمار را تا حدي كاهش دهد. گاهي اوقات استفاده از پماد زينك اكسيد محافظ يا شياف ملين (مانند گليسيرين) به نرمي مدفوع كمك مي كند.
استفاده از بي‌حس كننده‌هاي موضعي (مانند بنزوكائين يا ليدوكائين) بر روي مقعد يا حمام آب گرم نشسته به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقيقه پس از اجابت مزاج با افزايش جريان خون به منطقه به رفع احساس ناراحتي و بهبودي فرد كمك مي‌كند. درمان‌هاي لازم براي كاهش گرفتگي اسفنكتر مقعد و بهبود شقاق شامل تزريق سم بوتولينوم، استفاده از پماد نيتروگليسيرين يا مسدودكننده‌هاي كانال كلسيم (مانند كرم يا ژل نيفديپين، ديلتيازم) به ناحيه‌ي شقاق است.
در صورت مؤثر نبودن اين درمان‌ها فرد كانديد جراحي برداشت زخم يا برداشت قسمتي از عضله‌ي دريچه‌اي مقعد يا هر دو مي‌شود. با احتمال كمتري كشيدن و اتساع دريچه‌ي مقعد هم ممكن است، انجام شود. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌هاي مرتبط با بيماري فيشر يا شقاق مقعد

بي‌اختياري مدفوع يا از دست دادن كنترل حركات روده‌اي مي‌تواند زندگي فردي و اجتماعي افراد را تحت تأثير قرار دهد. بي‌اختياري مدفوع مي تواند در طول حملات اسهال يا در طول ابتلا به يبوست رخ دهد. بي‌اختياري روده‌اي مداوم مي‌تواند در زناني با سابقه‌ي زايمان سخت، افرادي با سابقه جراحي مقعدي پرعارضه،‌ پرولاپس ركتوم (برآمدگي بافت ركتوم ازخروجي مقعد)، زوال عقل، آسيب عصبي ناشي از ديابت، تومورهاي مقعد به وجود آيد .
براي تشخيص علت ايجاد اختلال پزشك نياز به بررسي فرد از نظر اختلالات ساختاري يا عصبي با معاينه‌ي مقعد و ركتوم، چك كردن ميزان قدرت انقباضي مقعد و حتي انجام سيگموئيدوسكوپي دارد. تست‌هاي ديگر از جمله سونوگرافي داخل مقعدي، تصويربرداري رزونانس مغناطيسي (MRI) و بررسي عملكرد اعصاب و عضلات پوشش لگن، ممكن است لازم باشد.
اولين گام در اصلاح بي‌اختياري مدفوع سعي در ايجاد يك الگوي منظم حركات‌ روده‌اي است تا به توليد مدفوع طبيعي نه شل و نه سفت بيانجامد. ورزش عضلات كف لگن و استفاده از تكنيك‌هاي بيوفيدبك مي‌تواند كمك بزرگي به بازگشت قدرت عضلاني مقعد كند.
اگر بي اختياري مدفوع همچنان ادامه داشته باشد يا نقص ساختاري در مقعد وجود داشته باشد، فرد نياز به جراحي پيدا مي كند. آخرين راه چاره‌ي اين اختلال انجام عمل كولوستومي با بستن مسير مقعد و باز كردن آن به سمت شكم و تعبيه كيسه‌اي براي دفع و تخليه مدفوع بر روي شكم است. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ي بي‌اختياري مدفوع

خارش درون مقعد و پوست اطراف آن خارش مقعد يا آني ناميده مي‌شود. در اكثر موارد، پزشكان يك اختلال خاصي براي خارش مقعد شناسايي نمي‌كنند و خارش بدون درمان پس از يك دوره از زمان از بين مي‌رود. شايع‌ترين علت خارش مقعد مربوط به مسائل بهداشتي است و تنها تعداد كمي از موارد توسط يك اختلال خاص مانند كرمك يا عفونت قارچي ايجاد مي‌شود. از ميان علل خاص بايد بيماري التهابي روده و سرطان مقعد (علل نادر) جدي در نظر گرفته شود.
افراط يا كم‌توجهي در بهداشت فردي مي‌تواند به خارش مقعد منجر شود. براي مثال، پاكسازي ناكافي باقي‌مانده‌هاي مدفوع بر روي مقعد پس از عمل دفع و تعرق پوست اطراف مقعد مي‌تواند تحريك كننده باشد. ابتلا به بيماري هموروئيد و بواسير بيرون زده معمولاً تميز كردن مقعد را دچار مشكل مي‌كند و گاهي با نشت مخاط يا مدفوع باعث تحريك پوست اطراف مقعد مي‌شود. از طرفي وسواس بيش از حد با پاك كردن شديد ناحيه‌ي مقعد با دستمال مرطوب بهداشتي و شست‌وشوي آن با صابون‌هاي قوي مي‌تواند منجر به خشكي و تحريك پوست يا گاهي اوقات باعث واكنش‌هاي حساسيتي (آلرژيك) شود.
هنگامي كه خارش مقعد شروع مي‌شود، فرد وارد يك چرخه‌ي معيوب مي‌گردد به صورتي كه با هر بار خاراندن مقعد باعث تحريك بيشتر پوست آن و تكرار خارش خواهد شد. اغلب مردم با خاراندن شديد خود باعث ايجاد خراش باز بر روي پوست مي‌شوند. همين خراش باز مي‌تواند زمينه‌ي ابتلا به بيماري‌هاي ويروسي يا باكتريايي ديگر را فرآهم كند. همچنين گاهي اوقات با مصرف خودسرانه پمادهاي ضد خارش نه تنها بهتر نشده بلكه حساسيت هم مي‌دهند. خارش هر قسمتي از مقعد درون يا بيرون آن نياز به بررسي و پيگيري دارد. در صورت وجود علايم هشدار دهنده‌اي چون اسهال خوني، ادم يا بيرون زدگي بواسير، تخليه‌ي چرك از فيستول، زمختي پوست اطراف مقعد، نشت مدفوع همراه با خارش مقعد بايد طي يك تا دو روز به پزشك مراجعه كرد. ولي پيگيري خارش مقعد به تنهايي را مي‌توان تا چند روز هم به تأخير انداخت.
پزشك با پرسيدن سؤالاتي در مورد ساير علايم بيمار و سوابق دارويي و بيماري او سعي مي‌كند تا علل مشكوك اين اختلال را حدس بزند. سپس با معاينه‌ي فيزيكي و مشاهده‌ي مقعد، علامتي از يك اختلال را جست‌وجو مي‌كند. پاسخ دقيق بيمار به پرسش‌هايي چون مصرف اخير غذاهاي تحريك‌كننده و تند، استفاده از صابون، دستمال كاغذي و پماد، ابتلا به بيماري‌هاي ‌مزمن، مصرف آنتي‌بيوتيك در چند هفته‌ي گذشته مي‌تواند كمك مؤثري براي تشخيص سريع‌تر علت باشد. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ي خارش مقعد

آبسه آنوركتال يك حفره پر از چرك ناشي از حمله باكتري‌هاي مهاجم به غده ترشحي مخاط در مقعد و ركتوم است. آلودگي باكتريايي مسير غدد موجود در مقعد يا ركتوم را مسدود مي‌كند و آبسه ايجاد مي‌شود. توليد عفونت و چرك باعث درد و تورم ناحيه مي‌شود. گاهي اوقات براي بررسي آبسه تصويربرداري تشخيصي نياز است. آبسه ممكن است آن‌قدر در ديواره‌ي ركتوم عمقي شود كه به اطراف مقعد باز گردد. با وجود اين‌كه مقعد منطقه‌ي پر از باكتري و عوامل عفونت‌زاست، اما به طور كلي به دليل جريان خون فراوان در آن عفونت رخ نمي‌دهد. اما در صورت بروز عفونت معمولاً تركيبي از انواع مختلف باكتري‌ها در ايجاد آن نقش دارد.
آبسه باعث آسيب قابل توجهي در سلول‌ها و بافت‌هاي مجاور خود مي‌شود و حتي به ندرت ممكن است به از دست دادن كنترل روده (بي‌اختياري مدفوع) منجر گردد. افراد مبتلا به بيماري كرون در معرض خطر آبسه آنوركتال هستند. گاهي اوقات، آبسه يك عارضه‌ي جانبي ناشي از بيماري ديورتيكوليت يا بيماري التهابي لگن است.
آبسه مي‌تواند متورم، قرمز، حساس و بسيار دردناك شود و حتي با احتمال كم منجر به تب گردد. آبسه عميق موجود در ركتوم اغلب باعث علايم ديگري مانند تب و درد در قسمت تحتاني شكم نيز مي‌شود.
پزشك معمولاً مي تواند به راحتي آبسه موجود در پوست اطراف مقعد را شناسايي مي‌كند. اما در مواردي كه اثري از تورم خارجي و قرمزي ديده نمي‌شود انجام معاينه‌ي انگشتي مقعد را نياز مي‌بيند. وجود بافت متورم دردناك درون مقعد علامتي از وجود آبسه است. در صورت شك به يك آبسه عميق استفاده از اسكن توموگرافي كامپيوتري (CT) مي تواند وسعت و محل آن را به خوبي تعيين كند.
در مراحل اوليه ايجاد آبسه درمان آنتي‌بيوتيكي مي‌تواند اثربخش باشد، اما برش و تخليه‌ي آبسه بهترين شكل از درمان آن محسوب مي‌شود. عمل تخليه‌ي آبسه تحت بي‌حسي موضعي انجام مي‌شود و در آبسه‌هاي عمقي به بي‌هوشي عمومي و انجام آن در شرايط مجهزتر و اطاق عمل نياز است.
در حدود نيمي از موارد حتي با درمان مناسب هم، آبسه منجر به تشكيل يك كانال غير طبيعي از درون مقعد به سمت اطراف آن و ايجاد فيستول خواهد شد

فيستول مقعدي يك مجاري باريك است كه از درون كانال مقعد به سمت پوست اطراف مقعد باز شده است. فيستول خود‌به‌خود يا در ادامه‌ي يك آبسه ‌آنوركتال به وجود مي‌آيد. علل مستعد كننده آن شامل بيماري كرون و سل است. در مواردي هم ممكن است از ديورتيكوليت، تومورها، يا تروما ناشي شود. فيستول در نوزادان مادرزادي هستند و در ميان پسران شايع‌تر است. فيستول ركتوواژينال از عوارض ثانويه بيماري كرون، صدمات زايماني، پرتو درماني يا سرطان است.
علايم آن شامل ترشحات بدبو، خون‌آبه‌اي و چركي است كه در صورت عفونت دردناك هم مي‌شود. تشخيص آن با معاينه و انجام سيگموئيدوسكوپي در صورت شك به بيماري كرون امكان‌پذير است. فيستول مقعدي در اغلب موارد نياز به عمل جراحي خواهد داشت.
سينوس پيلونيدال و سينوس چركي پوستي بايد از فيستول مقعدي افتراق داده شود. در گذشته، تنها درمان مؤثر فيستول مقعدي عمل جراحي باز بوده كه درجاتي از بي‌اختياري روده را براي بيمار به وجود مي‌آورده است. ولي با پيشرفت علم و روي كار آمدن روش‌هاي نوين درماني در اين حيطه بيمار با تهاجم و عوارض كمتري درمان خواهد شد. جايگزين‌هاي عمل جراحي شامل فلپ، استن، پلاگين، چسب فيبرين و … است.
در صورتي كه فرد مبتلا به اسهال يا بيماري كرون باشد انجام فيستولوتومي به دليل تأخير در بهبود زخم به صلاح بيمار نيست. بنابراين در اين بيماران مترونيدازول و آنتي‌بيوتيك‌هاي مناسب ديگر و درمان‌هاي سركوبگر مؤثرتر است. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ها‌ي مرتبط با بيماري فيستول مقعد

اشياء سخت و نامتعارف بلعيده شده مانند خلال‌دندان، استخوان مرغ يا استخوان ماهي به دليل اين‌كه هضم نمي‌شوند، ممكن است درون محل اتصال بين مقعد و ركتوم گير كنند. همچنين اجسام خارجي حين انما، جراحي، تعيين درجه حرارت مقعدي و آلت مصنوعي ممكن است به صورت ناخواسته درون كانال مقعد و ركتوم گير افتد يا تكه‌اي از آن شكسته شود. وجود اين اجسام درون مقعد باعث درد ناگهاني حين اجابت مزاج مي‌شود. ديگر نشانه‌ها به اندازه و شكل جسم و مدت‌زمان وجود آن درون مقعد بستگي دارد كه مي‌تواند منجر به عفونت و حتي سوراخ شدن ديواره مقعد يا ركتوم شود. در برخي موارد پزشك قادر به لمس جسم خارجي طي معاينه انگشتي خواهد بود. معاينه شكم، سيگموئيدوسكوپي و تصويربرداري اشعه ايكس ممكن است براي بررسي سوراخ‌شدگي ديواره مقعد لازم باشد.
در صورت قابل لمس بودن جسم ابتدا براي خروج دستي آن تلاش مي‌شود. معمولاً برداشت انگشتي جسم با يك بي‌حسي موضعي در زير پوست و مخاط مقعد انجام مي‌شود. گاهي اوقات هم پزشكان ترجيح مي‌دهند اين كار را تحت بي‌هوشي عمومي كه باعث شل شدن مقعد مي‌شود، انجام ‌دهند تا راحت‌تر جسم را بدون عمل جراحي بردارند. از طرفي حركات موجي (دودي) طبيعي روده نيز به حركت رو به پايين جسم كمك مي‌كند تا برداشت آن امكان‌پذير شود. در برخي موارد بيمار خيلي خوش شانس نيست و امكان برداشت دستي آن وجود ندارد. در اين صورت پزشك چاره‌اي جز جراحي باز اكتشافي تحت بي‌هوشي عمومي نخواهد شد.
پس از اتمام عمل برداشت جسم خارجي با كمك سيگموئيدوسكوپي (استفاده از لوله‌ي قابل انعطاف براي مشاهده قسمت‌هاي پاييني روده بزرگ و داخل مقعد) سوراخ يا زخم احتمالي در مسير را بررسي مي‌كنند

بيماري هموروئيد يا بواسير با ورم و واريسي شدن وريدهاي واقع در ديواره‌ي راست روده و مقعد به وجود مي‌آيد. مويرگ‌هاي مقعدي تحت تأثير فشار بيش از حد متورم مي‌شوند و توانايي بازگشت خون به سمت قلب را از دست مي‌دهند. اين فشار ممكن است مربوط به بارداري، بلند كردن اجسام سنگين يا زور زدن‌هاي مكرر در هنگام دفع مدفوع سفت و سخت باشد. توده‌ي هموروئيدي ايجاد شده در داخل يا خارج از مقعد مي‌تواند درد يا خونريزي ايجاد كند.
احساس پري ركتوم و تخليه‌ي ناكامل آن پس از اجابت مزاج از ديگر نشانه‌هاي هموروئيد است. خارش در منطقه مقعد معمولاً نشانه‌ي اختصاصي بيماري بواسير نيست اما ممكن است توده‌ي بواسيري از تميز كردن مناسب و صحيح مقعد جلوگيري كند و منجر به خارش شود.
بواسير انواع مختلفي دارد كه تشخيص نوع آن كمك بزرگي به درمان بهتر و سريع‌تر بيماري خواهد كرد. بواسير داخلي بيشتر مربوط به درون مقعد و قسمت بالايي محل اتصال بين مقعد و ركتوم است. البته گاهي اوقات بواسير داخلي به خارج مقعد كشيده مي‌شود كه بواسير يا هموروئيد پرولاپس ناميده مي‌شود. بواسير داخلي معمولاً يك توده‌ي قابل مشاهده و درد ايجاد نمي‌كند، اما خونريزي حين اجابت مزاج و پس از آن بر روي سنگ سرويس بهداشتي از علايم بارز آن است كه شدت آن كم بوده و معمولاً منجر به كم‌خوني نمي‌شود، اما احتمال آن وجود دارد. بواسير خارجي با مشاهده‌ي مقعد قابل رويت است و در زير محل اتصال آنوركتال تشكيل مي‌شود. يك نوع خاص از بواسير خارجي منجر به ايجاد لخته خون دردناك خواهد شد كه هموروئيد ترمبوزه نام دارد.
پزشك با معاينه انگشتي و مشاهده‌ي مقعد آن را از لحاظ وجود ضايعات برجسته‌ي هموروئيدي بررسي مي‌كند. براي تشخيص هموروئيد بدون درد و خونريزي از معاينه‌ با آنوسكوپ كمك مي‌گيرند. در صورت وجود خونريزي نياز به بررسي دقيق‌تر با سيگموئيدوسكوپي يا كولونوسكوپي براي رد احتمال وجوده توده‌ي سرطاني است.
بيشتر علايم هموروئيد بدون درمان خاصي با خود مراقبتي ( حمام نشسته آب گرم) و تغيير رفتاري و رژيم غذايي پر فيبر برطرف خواهد شد. در هموروئيدهاي ديگر كه به درمان دارويي و خانگي پاسخ نمي‌دهند از روش‌هاي كم‌تهاجمي غير جراحي استفاده مي‌كنند. بواسير داخلي با اسكلروتراپي تزريقي يا بستن باند لاستيكي درمان مي‌شود.
هموروئيد ترمبوزه نياز به جراحي سرپايي و تخليه دارد. استفاده از استامينوفن يا يك داروي ضد التهابي غير استروئيدي (NSAID) مي‌تواند به كاهش درد هموروئيد ترومبوزه كمك كند. درد و تورم معمولاً پس از مدت كوتاهي كاهش مي‌يابد. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ها‌ي مرتبط بيماري هموروئيد يا بواسير

سندرم لواتور آني به صورت دردهاي پراكنده در ركتوم ناشي از اسپاسم عضله لواتور آني در نزديكي مقعد است. احتمالاً درد زودگذر مقعدي و درد دنبالچه‌اي هر دو از اختلالات ناشي از اين سندرم هستند. گرفتگي عضلات باعث دردي در ناحيه‌ي مقعد مي‌شود كه به طور معمول به اجابت مزاج ارتباطي ندارد. درد معمولاً كمتر از ۲۰ دقيقه طول مي‌كشد و ممكن است كوتاه، شديد و همراه با دردهاي مبهم نقاط بالاي ركتوم همراه باشد. اين دردها مي‌تواند به صورت خودبه‌خود رخ دهد و حتي در مواردي فرد را از خواب بيدار كند. در موارد شديد، مي‌تواند ساعت‌هاي زيادي باقي بماند و حتي عود كند.
پزشك طي مشاهده و معاينه‌ي فيزيكي مقعد با رد ساير علل درد مقعد مانند بواسير ترومبوزه، شقاق و آبسه به مشكلات عضلاني و تنگي مقعد شك خواهد كرد. اين مشكل تهديد كننده‌ي حيات بيمار نيست و با خود مراقبتي و در موارد شديد با فيزيوتراپي و ورزش عضلات كف لگن بهبود مي‌يابد.
حمام نشسته آب گرم و مصرف يك مسكن ضد درد خفيف (مانند آسپيرين) مي‌تواند بسيار كمك‌كننده باشد. گاهي اوقات با تحريك الكتريكي خفيف منطقه مي‌توان گرفتگي عضلاني مقعد را متوقف كرد. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ي درد مقعد

بيماري پيلونيدال با كيست مويي يك عفونت ناشي از موي برگشته درون پوست است كه در بالاي شكاف باسن و در انتهايي‌ترين نقطه‌ي ستون فقرات قرار گرفته است. اين بيماري معمولاً در مردان جوان و پر مو رخ مي‌دهد اما مي‌تواند در زنان نيز ايجاد شود. گاهي اوقات به دلايل ناشناخته، مو تحريك شده و به سمت درون پوست رشد مي‌كند. اين بيماري درون حفره‌ي بالاي خط باسن اتفاق مي‌افتد و كيست پيلونيدال ناميده مي‌شود. كيست ممكن است هيچ علايمي نداشته باشد يا برعكس آلوده شود و عفونت كند. اگر عفونت باعث تجمع چرك درون كيست شود، آبسه پيلونيدال ناميده مي‌گيرد. آبسه پيلونيدال باعث درد، قرمزي و تورم مي‌شود. گاهي اوقات چرك آن خود‌به‌خود تخليه خواهد شد.
اين بيماري با مشاهده‌ي دقيق ناحيه‌ي و مشاهده‌ي سوراخ كوچك آن در منطقه‌ي عفوني تشخيص داده مي‌شود. آبسه پيلونيدال بايد به صورت سرپايي برش خورده و چرك درون آن تخليه شود. اما سينوس پيلونيدال، نياز به عمل جراحي دارد.
كيست‌هاي بزرگتر ممكن است نياز به جراحي با روش فلپ داشته باشند. در روش فلپ، پوست و گاهي اوقات عضله از يك منطقه نزديكي به سينوس برداشته و به صورت پوشش منطقه‌اي كه كيست برداشته شده است، پيوند مي‌شود. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ها‌ي مرتبط بيماري كيست مويي يا سينوس پيلونيدال

پروكتيت بيماري است كه در آن پوشش مخاطي ديواره مقعد دچار التهاب مي‌شود. التهاب مي‌تواند علل بسياري اعم از عفونت و پرتودرماني داشته باشد. اين بيماري بسته به علت ايجاد كننده آن مي‌تواند بدون درد يا بسيار دردناك باشد. پزشك پس از بررسي داخل راست روده آن را تشخيص مي‌دهد. آنتي‌بيوتيك مي‌تواند پروكتيت ناشي از عفونت را درمان كند.
پروكتيت با علل مختلف رايج است و ممكن است با بيماري كرون يا كوليت اولسراتيو مرتبط باشد. بيماري‌هاي منتقله از راه جنسي (مانند سيفليس، سوزاك، كلاميديا، عفونت ويروس هرپس سيمپلكس يا عفونت سيتومگالوويروس) به ويژه در ميان مرداني كه با مردان ديگر رابطه جنسي مقعدي دارند بيشتر باعث اين اختلال خواهد شد. افراد با داراي اختلال در سيستم ايمني بدن نيز در معرض افزايش خطر ابتلا به پروكتيت، به ويژه انواع ناشي از عفونت‌هاي ويروس هرپس سيمپلكس يا سيتومگالوويروس هستند. البته پروكتيت گاهي علت ويروسي يا باكتريالي غير جنسي مانند سالمونلا دارد. مصرف برخي آنتي‌بيوتيك‌ها باكتري‌هاي نرمال روده را از بين مي‌برد و بدين ترتيب به ساير باكتري‌هاي مضر اجازه‌ي رشد مي‌دهد. يكي ديگر از علت پروكتيت پرتودرماني در نزديكي مقعد يا راست روده است كه معمولاً براي درمان سرطان پروستات و سرطان ركتوم استفاده مي‌شود. پروكتيت باعث خونريزي بدون درد و خروج مخاط راست روده‌اي مي‌شود. پروكتيت با علل سوزاك، ويروس هرپس سيمپلكس يا سيتومگالوويروس، مقعد و ركتوم را به شدت دردناك مي‌كند.
پزشك براي مشاهده‌ي درون راست روده از آنوسكوپ استفاده مي‌كند و در همين حين از بافت پوششي درون مقعد با سواب نمونه مي‌گيرد. بررسي نمونه در آزمايشگاه وجود هر گونه عامل عفوني شامل باكتري‌ها، قارچ‌ها و ويروس‌ها را كه ممكن است باعث پروكتيت شود، مشخص مي‌كند. آزمايش خون براي تشخيص احتمالي سيفليس و آزمون مدفوع براي تشخيص كلستريديوم ديفيسيل نيز انجام مي شود. پزشك ممكن است جهت بررسي بيماري كرون يا كوليت اولسراتيو مناطق ديگر روده را كولونوسكوپي كند.
با توجه به علت به وجود آورنده‌ي پروكتيت درمان‌هاي متفاوتي تجويز مي‌شود. آنتي بيوتيك‌ها بهترين درمان براي پروكتيت ناشي از يك عفونت باكتريايي خاص هستند. اگر پروكتيت ناشي از نابودي فلور نرمال روده‌اي با مصرف آنتي‌بيوتيك باشد، مترونيدازول يا وانكومايسين براي از بين بردن باكتري‌هاي مضر روده‌اي تجويز مي‌شود. هنگامي كه علت پرتودرماني است، هيدروكورتيزون (يك كورتيكواستروئيد) يا مزالازين مي‌تواند به صورت انما يا شياف داده شود تا به كاهش درد فرد كمك كند. اگر اين اشكال درماني التهابي مؤثر نباشد، از كورتيكواستروئيدها خوراكي استفاده مي‌شود. در صورتي كه پروكتيت باعث خونريزي از مخاط راست روده شود، پلاسماي آرگون، ليزر، الكتروكواگولاسيون و كوتر (سوزاندن) مي‌تواند براي جلوگيري از خونريزي استفاده شود. در افرادي كه بيش از حد ضعيف مانند افراد مسن يا افرادي كه بهداشت ضعيفي دارند، عمل جراحي مقعدي به نوع شكمي آن ارجحيت دارد

پرولاپس ركتوم برآمدگي بدون درد بافت درون مقعدي به سمت بيرون از آن است كه اغلب از زور زدن بيش از حد حين دفع مدفوع ناشي مي‌شود. تشخيص آن با كمك مشاهد و معاينه مقعد و حتي تصويربرداري‌هاي مختلف امكان پذير است. پرولاپس ركتوم موقتي فقط در نوزادان و كودكان رخ مي‌دهد كه معمولاً بدون جراحي بهبود مي‌يابد. ولي پرولاپس ركتوم در بزرگسالان روز به روز بدتر شده و پايدار باقي مي‌ماند، پس بايد جراحي ‌شود. پرولاپس ركتوم باعث خروج راست روده و ايجاد ظاهري قرمز رنگ و مرطوب و گوشتي در اطراف خروجي مقعد خواهد شد. خونريزي مقعدي و ناتواني در كنترل مدفوع (بي‌اختياري مدفوع) از علايم شايع اين اختلال مقعدي است. در پرولاپس‌هاي شديد هم احتمال بروز درد وجود دارد. افتادگي كامل مقعد حالت ديگري است كه در زنان مسن‌تر از ۶۰ سال رخ مي‌دهد.
پزشك با معاينه‌ي مقعد بيمار در حالت ايستاده، چمباتمه و در حال زور زدن مي‌تواند علاوه بر تشخيص بيماري ميزان قدرت عضلاني دريچه‌ي مقعد را كه احتمالاً كاهش يافته با معاينه‌ي انگشتي بررسي كند. سيگموئيدوسكوپي، كولونوسكوپي و تنقيه باريم اشعه ايكس در تشخيص علت زمينه‌اي ايجاد پرولاپس كاربرد دارد.
با توجه به سن بيمار درمان‌هاي متفاوت تجويز مي‌شود. در نوزادان و كودكان نرم‌كننده هاي مدفوع نياز به فشار و زور زدن حين اجابت مزاج را از بين مي برد. در بزرگسالان، معمولاً جراحي تنها راه درمان است. جراحي با روش‌هاي متفاوتي با هدف كشيدن و بازگرداندن بافت مقعد به درون آن انجام مي‌شود

زگيل مقعد ناشي از ورود نوعي ويروس به بدن به نام ويروس پاپيلوماي انساني (HPV)است كه هميشه به شكل زگيل بروز نمي‌كند. رشد و گسترش زگيل مقعدي مي‌تواند بدون علامت يا همراه با برخي نشانه‌هاي خارش، درد، خونريزي باشد. ضايعات زگيلي معمولاً ۱ تا ۶ ماه پس از ابتلا به عفونت HPV ظاهر مي‌شود. ضايعات كونديلوما در ابتدا نرم، مرطوب و صورتي هستند كه به مرور بافت زخمت و خشن پيدا مي‌كنند و تيره‌تر مي‌شوند. در اكثر موارد مانند قارچ و پايه دار رشد مي‌كنند.
در واقع ويروس پاپيلوماي انساني (HPV) يك ويروس سرطاني است، به اين معني كه در طول زمان مي‌تواند تغييراتي در بافت پوست به وجود آورد كه در نهايت به سرطان مقعد منجر مي‌شود. به علت مقاربتي بودن اين بيماري به خصوص در مرداني كه به صورت مقعدي با هم رابطه برقرار مي‌كنند، شريك جنسي فرد نيز بايد از نظر ابتلا به آن بررسي شود.
پزشك پس از تشخيص ضايعات گل‌كلمي زگيل مقعد براي از بين بردن و حذف تمام ضايعات قابل مشاهده بسته به محل، اندازه و تعداد زگيل‌ها ممكن است تركيبي از درمان‌هاي مبتني بر استفاده در مطب يا خانه را توصيه كند. هيچ درماني براي زگيل خارجي كاملاً رضايت بخش نيست و برخي از درمان‌هاي آن ناراحت‌كننده هستند، زيرا منجر به پوسته‌ريزي ضايعات و حتي بافت اطراف آن خواهد شد. زگيل ممكن است با ليزر و يا يك جريان الكتريكي (الكتروكوتر) و يا با انجماد (سرما درماني) و حتي عمل جراحي تحت بي حسي موضعي يا عمومي برداشته شود.
گاهي اوقات درمان موضعي و حتي جراحي و برداشتن ضايعات هم آن را ريشه كن نمي‌كند و پس از مدتي بيماري باز مي‌گردد. بيوپسي ضايعات مي‌تواند تغييرات پيشرفته پيش سرطاني سلول‌هاي منطقه را نشان دهد كه در آن صورت بايد عود بيماري، رشد مجدد ضايعات و تغييرات بافتي ناحيه‌ي مقعد تحت پيگيري مداوم قرار گيرد. اطلاعات بيشتر با مراجعه به مقاله‌ي زگيل مقعد